BATI ANADOLU’DAN BİLİNMEYENLERE BİR GEZİ GÜZERGAHI: SARDES – BİRGİ – KULA

Lidya’nın başkenti Sardes dışında bu gezi taş, ahşap, taş-ahşap karışımı yapılar, geleneksel Türk Evi ve Türk Odası ve Batılılaşma Dönemi Tasvir Sanatı üzerine. Bugün geleneksel Türk Evi denince akla ilk gelen Safranbolu oluyor. Oysa Karadeniz evleri dışında Bursa, Mudanya, Kütahya, Kayseri gibi yine oldukça ünlü kentlerin evleri yanında Ödemiş, Birgi ve Kula evleri bu tür konutların en güzel örneklerini sunuyor. Gezeceğimiz bölge görmüş-geçirmiş, gelene-gidene beşik olmuş Batı Anadolu’nun dar bir bölgesi. İyonlar, Helenler, Hellenistik Dönem insanları, Frigler, Lidyalılar, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklar, Osmanlılar…

BİRGİ

Ulu Cami veya Aydınoğlu Camisi gösterişe kaçmadan gözalıcı olmanın, olgunlaşmış mimari ustalığı yansıtan mekanlarda görülen yalınlığın açık bir örneği. 1312’de Aydınoğulları’nın kurucusu Aydın Bey’in oğlu Mehmet Bey tarafından yaptırılmış cami. Beylikler döneminde denenen mimari yeniliğin en ilginç ve en eskilerinden sayılıyor. Firuze ve koyu mor renkli, geometrik yıldız ve geçmelerle süslü çinili mihrap, sadelikle yapılmış caminin en renkli bölümü. Ama insanı asıl çarpan, Selçuklu üslubunda süslenmiş minber. Ceviz ağacından ve kündekari yöntemiyle yapılmış çivisiz, geçmeli panolardan oluşan minber; caminin yapımından 8 yıl sonra bitirilmiş. Caminin hemen yakınında, yolun ortasında yeralan Sultan Şah Türbesi, 1310 tarihinde Aydınoğlu Mehmet Bey’in kızkardeşi Sultan Şah Hatun için yaptırılmış. Altıgen planlı, şirin bir yapı.

KULA

18.-19. yy.’dan kalma Osmanlı Türk sivil mimarisinin en güzel örneklerini barındıran şirin bir kasabadır. Birbirine değecekmiş gibi duran karşılıklı evlerin kimi iki, kimi üç katlı. Pembe, kırmızı, çivit mavisi, yeşil, sarı, beyaz renklere boyanmışlar. Açık sofalar, taş avlular (avlularda fırınlar), sokağa uzanan kafesli cumbalar, payandalar, işlemeli ahşap kapılar, tavanlar, trabzanlar, kalem işi yapılmış dolaplar, duvarlar… Avluyu ve ev yaşamını sokaktan ayırmak için evler yüksek sağır duvarla çevrilmiş. Evler ya iç sofa veya dış sofa planlı. Dış sofalı evlerde avludan ahşap merdivenlerle evin içine giriliyor. İç sofalı planlarda ise sokak kapısı doğrudan sofaya açılıyor; eyvan ve sofa aynı eksende, ortada yer alıyor. Evler ayrıca kendilerine özgü sokaklar yaratmış.

Böyle bir güzergah tabii ki Tire, Ödemiş ve Gölcük ile daha da zenginleştirilebilir.